Son zamanlarda, köpeklerle ilgili olarak ırk ve secere kavramları sık sık karşımıza çıkmaktadır. Muhteşem Köpekler Yarışıyor ile ilgili olarakta bize en sık sorulan sorular bu iki kavram üzerine idi. Bu iki kavramın daha iyi anlaşılması için bu konuyu, “Hayvan Yetiştiriciliği” (Zootekni) alanında çalışmalar yürüten İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Zootekni Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mustafa Özcan’a sorduk. Mustafa Özcan’ın konuyla ilgili yorumlarını okuyarak bu kavramlar hakkında fikir sahibi olabilir ve köpeğinizin hangi özelliklerine göre ırkının standartlarını taşıyıp taşıyamayacağı konusunda genel bir yorum yapabilirsiniz.

Değişik ülkelerde faaliyet gösteren köpek kulüplerinin (kennel club) tanımladıkları köpek ırk sayısı 150–200 arasında değişmektedir. Köpek ırk standartlarını konu alan bazı yazılı kaynaklarda bu sayı 400’e ulaştığı görülebilir. Irk olup olmadıkları halen daha tartışmalı olan lokal köpekler ve ırk içindeki çeşitlilikler de dikkate alınacak olursa, bu sayı binleri bulmaktadır. Peki üzerinde tartışılan ırk kavramından ne anlaşılmalıdır? Hangi grup köpekler ırk kavramı içine dahil edilirken, hangi köpekler bu tanımın dışında kalmaktadır.

Irk genel anlamda, “bir tür içinde ortak morfolojik(yapısal ) ve fizyolojik özelliklere sahip ve bu özellikleri yavrulara kalıtım yolu ile aktarabilme yeteneği gösteren hayvan grupları” olarak tanımlanabilir. Bu tanıma göre, grup içinde yer alan bireyler, benzer görsel ve davranışsal özellikler taşıyacaklar ve bu özelliklerini jenerasyonlar boyunca bozulmadan, sapma göstermeden yavrularına intikal ettireceklerdir. İşte bu genel tanımdan yola çıkarak dünyadaki köpek kulüp organizasyonları köpek ırklarını bu perspektifte ele almakta ve tanımlamaktadır.

Köpeklerin sahip oldukları özellikler, Genel Tanım; geçmişi, hangi ırklardan köken aldığı, kullanım alanları, Genel Vücut Görünümü; vücut bölümleri arasındaki harmoni, Davranış ve Mizaç; doğal yaşamdaki davranış istidatları, Baş; şekil, büyüklük ve anatomik yapısı, Gözler; biçimi, renği, Kulak; biçimi, Boyun; görünümü, kaslılığı, Ayaklar; anatomik yapısı ve duruş biçimi, Kuyruk; boyut, karakteristik tutuşu, Post; kıl uzunlukları ve sıklığı, Renk; post rengi, Vücut Ağırlığı; ergin (1,5+ yaş) canlı ağırlık değeri ve Cidago Yüksekliği; omuzun en yüksek noktası ile ayağın yere bastığı nokra arası mesafe, başlıkları altında anlatılmaktadır. Tanımı yapılan bu özelliklerde sapmalar göstermeyen ve bu özellikleri yavrularında da ortaya çıkaran bireyler, ilgili kulüplerce saf ırk kapsamına alınmakta, tescil edilmekte ve resmi bir belge olan sertifika (secere / pedigree /soyağacı) verilmektedir.

Secere dediğimiz bu sertifika ile köpeğin hangi soydan geldiği belgelenmektedir. Yani bir başka değişle, gösterdiği ırk özelliklerini, hangi tescilli atalardan aldığı ortaya çıkmaktadır. Bu belgeye sahip köpek ırkının saf özelliklerini gösteriyor demektir. Bir köpeğin secereye sahip olmaması o köpeğin safkan olmadığı anlamına gelmez. Seceresi olmayan ancak ırkının safkan özelliği taşıyan birçok köpek bulunmaktadır.

Secerede köpeğin birkaç kuşak öncesine değin atalarını gösteren bir şema yer alır. Bu belge ile köpeğin değeri, maddi (damızlık değeri) ve manevi (köpek sahibine kazandırdığı prestij ve gösteri ve yarışmalara katılma yeterliliği) anlamda artmaktadır.

Dünyada prestijli köpek kulüplerinin sertifika vermede son derece duyarlı davrandığı görülmektedir. Artık sertifikasyon için köpeğin sahip olduğu görsel özellikler tek başına yeterli bulunmamakta, son yıllarda DNA testleri ile köpeğin akrabaları arasındaki bağın bilimsel metotlarla ispatına da gereksinim duyulmaktadır. Irk özelliklerini yansıtmayan bireylerin kısırlaştırılması tavsiye edilmekte, böylece ırkın özelliklerinin dejenere olmasının önüne geçilmeye çalışılmaktadır.

Secere bir ırkta rastlanan genetik rahatsızlıkların belirlenmesi ve bu rahatsızlıkların önüne geçilebilmesi içinde son derece önemlidir. Köpek kulüpleri bu çabaları ile geleceğe dair seleksiyon kriterlerini de belirlemekte ve üyelerini bu doğrultuda yönlendirebilmektedir. Secereli köpeklerin vücutlarına, secereli olduklarına dair secere numaraları damgalanır ya da bir microcip yerleştirilir.

Uluslararası olarak ancak, FCI (Fédération Cynologique Internationale) onaylı secereler kabul görmektedir. Ülkemiz FCI'a üye olmadığı için ülkemizde verilen secereler FCI onaylı değildir.